Bài 5. Cơ chế điều hòa sinh sản - Sinh học 11

I. Cơ chế điều hòa sinh tinh và sinh trứng 

1. Cơ chế điều hòa sinh tinh
a) GnRH
- Cơ quan sản xuất: vùng dưới đồi 
- Cơ quan tác động: tuyến yên 
- Tác dụng điều hòa sinh tinh: điều hòa tuyến tiết FSH và LH.
b) FSH
- Cơ quan sản xuất: tuyến yên 
- Cơ quan tác động: ống sinh tinh 
- Tác dụng điều hòa sinh tinh: kích thích ống sinh tinh sinh ra tinh trùng
c) LH
- Cơ quan sản xuất: tuyến yên 
- Cơ quan tác động: tế bào kẽ 
- Tác dụng điều hòa sinh tinh: kích thích tế bào kẽ trong tinh hoàn sản xuất testosteron.
d) Testosteron 
- Cơ quan sản xuất: tế bào kẽ trong tinh hoàn 
- Cơ quan tác động: ống sinh tinh 
- Tác dụng điều hòa sinh tinh: kích thích phát triển ống sinh tinh và sản sinh tinh trùng.
* Khi có kích thích từ môi trường, vùng dưới đồi tiết ra hoocmon GnRH kích thích tuyến yên tiết FSH và LH:
- Khi nồng độ testosteron trong máu tăng cao gây ức chế ngược lên tuyến yên và vùng dưới đồi, làm 2 bộ phận này giảm tiết GnRH, FSH và LH dẫn đến tế bào kẽ giảm tiết testosteron.
- Nồng độ testosteron giảm không gây ức chế lên vùng dưới đồi và tuyến yên nữa, nên 2 bộ phận này lại tăng tiết hoocmon. 

2. Cơ chế điều hòa sinh trứng 
- GnRH: điều hòa tuyến yên FSH và LH 
- FSH: kích thích nang trứng phát triển 
- LH: kích thích nang trứng chín và rụng.
- Progestrogen và estrogen: 
+ Kích thích niêm mạc dạ con phát triển, dày lên chuẩn bị cho hợp tử làm tổ.
+ Ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH.

II. Ảnh hưởng của thần kinh và môi trường sống đến quá trình sinh tinh và sinh trứng

- Căng thẳng thần kinh kéo dài, sợ hãi, lo âu, buồn phiền kéo dài gây rối loạn quá trình trứng chín và rụng, làm giảm sản sinh tinh trùng.
- Sự hiện diện và mùi của con đực tác động lên hệ thần kinh và nội tiết, qua đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển, chín và rụng của trứng và ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh và sinh trứng. 
- Người nghiện thuốc lá, nghiện rượu, nghiện ma túy có quá trình sinh trứng bị rối loạn, tinh hoàn giảm khả năng sinh tinh trùng.