Bài 19: Phong trào độc lập dân tộc ở châu Á (1918 - 1939) - Lịch sử lớp 8

I. Những nét chung về phong trào độc lập dân tộc ở châu Á. Cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919 - 1939

1. Những nét chung

   - Thắng lợi của Cách mạng tháng Nười Nga và sự kết thúc cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất đã mở ra một thời kì phát triển mới trong phong trào độc lập dân tộc ở châu Á. Phong trào đã lên cao và lan rộng khắp các khu vực: Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á và Tây Á, tiêu biểu là phong trào cách mạng ở Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam và In-đô-nê-xi-a.
   -Trong cao trào cách mạng này, giai cấp công nhân tích cực tham gia đấu tranh gianhd độc lập dân tộc. Các đảng cộng sản được thành lập và giữ vai trò lãnh đạo phong trào cách mạng ở một số nước châu Á như Trung Quốc, Việt Nam.

2. Cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919 - 1939

   - Phong trào Ngũ tứ bùng nổ ngày 4 - 5 - 1919, mở đầu bằng cuộc biểu tình của 3000 học sinh yêu nước ở Bắc kinh chống lại âm mưu xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc. Phong trào nhanh chóng la rộng ra cả nước. Lực lượng chủ yếu của phong trào chuyển 
từ học sinh sang giai cấp công nhân.
   - Chủ nghĩa Mác Lê-nin được truyền bá rộng rãi ở Trung Quốc. Các nhóm cộng sản hình thành ở một sô thành phố. Tháng 7 - 1921, trên cơ sở nhóm này Đảng Cộng sản Trung Quốc được thành lập.
   - Trong năm 1926 - 1927, nhân dân Trung Quốc tiến hành chiến tranh cách mạng, đánh đổ các tập đoàn quân phiệt chia nhau thống trị. Trong năm 1927 - 1937, nhân dan Trung Quốc tiến hành nội chiến nhằm lật đổ nền thống trị phản động của tập đoàn Quốc dân đảng Tưởng Giới Thạch.
   - Tháng 7 - 1937, Nhật Bản phát động cuộc chiến tranh xâm lược quy mô, thôn tính toàn bộ Trung Quốc. Vì vậy, Đảng Cộng sản Trung Quốc chủ động đề nghị Quốc dân đảng đình chiến, cùng hợp tác chống Nhật

II.  Phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á (1918 - 1939)

1. Tình hình chung

   - Đầu thế kỉ XX, hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đều trở thành thuộc địa hoặc nửa thuộc địa của chủ nghĩa thực dân. Chỉ có Xiêm tương đối tự chủ, những nhiều mặt vẫn bị phụ thuộc vào các nước đế quốc.
   - Bắt đầu từ những năm 20, trong phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc xuất hiện một nét mới: Giai cấp vô sản ở Đông Nam Á tưng bước trưởng thành và tham gia lãnh đâọ phong trào cách mạng.
   - Dưới sự lãnh đọa của Đảng Cộng sản, giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở một số nước đã vùng dậy đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc. Nổi bật là các cuộc khởi nghĩa ở Gia-va và Xu-ma-tơ-ra ở In-đô-nê-xi-a và phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh nhưng đều bị thực dân đàn áp.
- Phong trào dân chủ tư sản cũng có những bước tiến rõ rệt so vói những năm đầu thế kỉ XX

2. Phong trào độc lập dân tộc ở một số nước Đông Nam Á

   - Phong trào chống thực dân đòi độc lập dân tộc diễn ra sôi nổi và liên tục ở nhiều nước Đông Nam Á. Ở Đông Dương, cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp được tiến hành dưới nhiều hình thức phong phú với sự tham gia đông đảo của các tầng lớp nhân dân.
   - Tại Đông Nam Á hải đảo cũng diễn ra những phong trào yêu nước, chống thực dân,lôi cuốn hàng triệu người tham gia, tiêu biểu là phong trào độc lập dân tộc ở In-đô-nê-xi-a.
   - Đến khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á chưa giành thắng lợi có ý nghĩa quyết định. Năm 1940, Nhật tràn vào Đông Nam Á, từ đây cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc chĩa mũi nhọn vào chủ nghĩa phát xít Nhật.