Bài 12: Nhật Bản giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX - Lịch sử lớp 8

I. Cuộc Duy tân Minh Trị

   - Các nươc tư bả n phương Tây ngày càng tăng cường can thiệp vào Nhật Bản, đòi "mở cửa". Trươ tình hình ấy, Nhật Bản cần có sự lựa chọn: tiếp tục duy trì 
chế độ phong kiến mục nát để trở thành miếng mồi cho thực dân phương Tây, hoặc canh tân để phát triển đất nước
   - Tháng 1 - 1868, sau khi lên ngôi, Thiên hoàng Minh Trị đã thực hiện một loạt cải cách tiến bộ nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu.
Đó là cuộc Duy tân Minh Trị, được tiến hành trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục, quân sự
+ Về kinh tế: thống nhất tiền tệ, xóa bỏ sự độc quyền của giai cấp phong kiến, xây dựng cơ sở hạ tầng...
+ Về chính trị, xã hội: chế độ nông nô được bãi bỏ, đưa quý tộc tư sản và đại tư sản lên nắm chính quyền; thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, chú trọng khoa học - kĩ thuật trong giảng dạy...
+ Về quân sự: chế độ nghĩa vụ thay cho chế độ trưng binh. Công nghiệp đóng tàu, sản xuất vũ khí được chú trọng...
   - Đến cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, Nhật Bản thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa, phát triển thành một nước tư bản công nghiệp

II. Nhật Bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc

   - Sau cuộc chiến tranh Trung - Nhật (1894 - 1895), nhờ số tiền bồi thường và của cải cướp được ở Triều Tiên và Trung Quốc, kinh tế Nhật Bản càng phát triển mạnh mẽ.
   - Bước sang thế kỉ XX, giới cầm quyền Nhật Bản đã đảy mạnh chính sách xâm lược và bành trướng. Chiến tranh Nga - Nhật kết thúc với sự thất bại của đế quốc Nga.
   - Nhật chiếm bán đảo Liêu Đông, phía nam đảo Xa-kha-lin, Đài Loan và cảng Lữ Thuận của Trung Quốc. Năm 1914, Nhật Bản đã dùng vũ lực để mở rộng khu vực ảnh hưởng ở Trung Quốc và chiếm Sơn Đông. Thuộc địa của Nhật mở rộng rất nhiều.

III. Cuộc đấu tranh của nhân dân lao động Nhật Bản

   - Chủ nghĩa tư bản phát triển, nhân dân lao động Nhật Bản càng bị áp bức bóc lột nặng nề. Công nhân Nhật phải làm việc mỗi ngày từ 12 đến 14 giờ trong điều kiện rất tối tệ, có hại cho sức khỏe mà tiền lương lại thấp hơn ở các nước Âu, Mĩ rất nhiều. Do vậy, phong trào công nhân Nhật Bản đã có những bước tiến đầu tiên trong cuộc đấu tranh chống giai cấp tư sản. Một số nghiệp đoàn ra đời. Đảng Xã hội dân chủ Nhật Bản thành lập năm 1901, dưới sự lãnh đạo của Ca-tai-a-ma Xen
   - Từ năm 1906, dưới ảnh hưởng của Cách mạng Nga 1905, phong trào công nhân ở Nhật Bản phát triển mạnh hơn. Phong trào đấu tranh chống tô thuế và nạn đắt đỏ của nông dân và các tầng lớp lao động khác cũng được đẩy mạnh.
   - Trong năm 1907, có 57 cuộc bãi công. Ở xưởng đúc vũ khí Ô-xa-ca, hàng vạn công nhân tham gia đấu tranh. Cuộc đấu tranh còn phát triển vào những năm sau đó (năm 1912 có 46 cuộc bãi công, đến năm 1917 tăng lên 398).