Bài 10: Trung Quốc giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX - Lịch sử lớp 8

I. Trung Quốc bị các nước đế quốc chia xẻ

   - Trung Quốc là một nước lớn, giàu tài nguyên,có nền văn hóa rực rỡ, những từ nửa sau thế kỉ XIX đã suy yếu vì chế độ phong kiến mục nát. 
   - Trong những năm 1840 - 1842, thực dân Anh tiến hành cuộc Chiến tranh thuốc phiện, mở đầu quá trình xâm lược Trung Quốc. Tiếp theo đó, các nước đế quốc Âu, Mĩ và Nhật Bản
tranh nhau xâu xé nước này. Trung Quốc ngày càng bị phụ thuộc vào các nước đế quốc

II. Phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

   - Trước nguy cơ xâm lược của các nước đế quốc và sự yếu hèn của nhà Mãn Thanh, từ giữa thế kỉ XIX, nhân dân Trung Quốc đã tiến hành đấu tranh mạnh mẽ chống đế quốc, phong kiến. Tiêu biểu là cuộc kháng chiến chống Anh xâm lược(1840 - 1842) và phong trào nông dân Thái Bình Thiên quốc ( 1851 - 1864).
   - Cuối thế kỉ XIX, một số người tiến bộ trong giai cấp thống trị Trung Quốc chủ trương tiến hành cải cách chính trị để hòng cứu vãn tình hình. Đó là cuộc vận động Duy tân (1898), do hai nhà nho yêu nước Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu chủ trương, vua Quang Tự đúng đầu. Cuộc cải cách thật bại vì lực lượng phái Duy tân quá yếu. Từ Hi thái hậu làm chính biến, ra lệnh trấn áp những người lãnh đạo phái Duy tân.
   - Vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, mọt phong trào nông dân chống đế quốc bùng nổ ở miền Bắc Trung Quốc: phong trào Nghĩa Hòa đoàn.

III. Cách mạng Tân Hợi (1911)

   - Giai cấp tư sản Trung Quốc bắt đầu tập hợp lục lượng và thành lập các hội, các đảng. Đại diện ưu tú nhất cho phong trào cách mạng tư sản Trung Quốc đầu thế kỉ XX là Tôn Trung Sơn. Tháng 8 - 1905, ông thành lập Trung Quốc đồng minh hội và đề ra học thuyết Tam dân nhằm "đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc, thực hiện quyền bình đẳng về ruộng đất".
   - Ngày 29 - 12 - 1911, Trung Hoa dân quốc được thành lập. Tôn Trung Sơn được bầu làm Tổng thống lâm thời. Nhưng những người lãnh đạo không kiên quyết, vội vàng đưa Viên Thế Khải lên thay Tôn Trung Sơn làm Tổng thống. Cách mạng coi như đã kết thúc.
   - Lần đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, chế độ quân chủ chuyên chế đã bị lật đổ, chế độ cộng hòa ra đời. Cách mạng đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Trung Quốc và có ảnh hưởng đáng kể đối với phong trào giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á.
   - Đây là cuộc cách mạng tư sản không triệt để, không nêu vấn đề đánh đuổi đế quốc và không tích cực chống phong kiến. Cuộc cách mạng chưa đụng chạm đến giai cấp địa chủ phong kiến, không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.