Bài 20: Sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền (thế kỉ XVI - XVIII) - Lịch sử lớp 7 - sách cũ

I. Tình hình chính trị - xã hội

1. Triều đình nhà Lê

   - Thời Lê sơ (thế kỉ XV) là thời kí thịnh trị của nhà nước phong kiến tập quyền. Nhưng từ đầu thế kỉ XVI, nhà Lê bắt đầu suy thoái. Vua quan ăn chơi xa xỉ, xây dựng lâu đài cung điện tốn kém
   - Nội bộ triều Lê "chia bè kéo cánh", tranh giành quyền lực. Dưới triều Lê Uy Mục, quý tộc ngoại thích nắm hết quyền bính, giết hại công thần tôn thất nhà Lê. Dưới triều Lê Tương Dực, tướng Trịnh Duy Sản gây thành phe phái mới, đánh giết nhau liên miên suốt hơn 10 năm.

2. Phong trào khởi nghĩa của nông dân đầu thế kỉ XVI

   - Nhân khi triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương "cậy quyền thế ức hiếp dân, vật dụng trong dân gian cướp lấy đến hết", "dùng của như bùn đất..., coi dân
như cỏ rác". Đời sống nhân dân lâm vào cảnh cùng khốn
   - Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, giữa nhân dân với nhà nước phong kiến trở nên gay gắt, làm bùng nổ các cuộc khởi nghĩa
   - Tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa của Trần Cảo đầu năm 1516 ở Đông Triều (Quảng Ninh). "Quan ba chỏm" ba lần tấn công Thăng Long, có lần chiếm được kinh thành
vua quan nhà Lê phải chạy vào Thanh Hóa
   - Các cuộc khởi nghĩa trước sau đều bị dập tắt, những đã góp phần làm cho triều đình nhà Lê càng mau chóng sụp đổ.

II. Các cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn

1. Chiến tranh Nam - Bắc triều

   - Triều đình nhà Lê ngày càng suy yếu thì sự tranh chấp giữa các phe phái phong kiến càng diễn ra quyết liệt
   - Lợi dụng xung đột đó, Mặc Đăng Dung đã tiêu diệt các thế lực đối lập, thâu tóm mọi quyền hành, cương vị như Tể tướng. Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, lập ra nhà Mạc
   - Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hóa, lập ra một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lấy danh nghĩa "phù Lê diệt Mạc". Sử cũ gọi là Nam triều để phân biệt với
Bắc triều
   - Hai bên đánh nhau liên miên, dai dẳng hơn 50 năm. Làng mạc điêu tàn, xơ xác. Mãi đến năm 1592, Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc chạy lên Cao Bằng, chiến tranh Nam - Bắc triều mới chấm dứt.

2. Chiến tranh Trịnh - Nguyễn và sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài

   - Năm 1545, Nguyễn Kim chết, Trịnh KIểm được cử lên thay nắm toàn bộ binh quyền. Người con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng được cử vào trấn thủ Thuận Hóa, 
Quảng Nam
   - Đầu thế kỉ XVII, cuộc chiến tranh giữa hai thế lực bùng nổ
   - Trong gần nửa thế kỉ, họ Trịnh và họ Nguyễn đánh nhau bảy lần. Quảng Bình, Hà Tĩnh ngày nay trở thành chiến trường ác liệt. Cuối cùng hai bên phải lấy sống Gianh làm ranh giới
chia cắt đất nước, gọi là Đàng Ngoài và Đàng Trong
   - Ở Đàng Ngoài, từ năm 1592, cuộc xung đột Nam - Bắc triều kết thúc về cơ bản. Họ Trịnh nắm toàn quyền thống trị, những vẫn phải dựa vào danh nghĩa vua Lê, nhân dân gọi là
"vua Lê - chúa Trịnh". Ở Đàng Trong, con cháu họ Nguyễn cũng truyền nối nhau cầm quyền, nhân dân gọi là "chúa Nguyễn"
   - Tình trạng chia cắt kéo dài đến cuối thế kỉ XVIII, gây bao đau thương cho dân tộc, tổn hại cho sự phát triển của đất nước.