Bài 12: Đời sống kinh tế, văn hóa - Lịch sử lớp 7 - sách cũ

I. Đời sống kinh tế

1. Sự chuyển biến của nền nông nghiệp

   - Ruộng đất trong cả nước trên danh nghĩa đều thuộc quyền sở hữu tối cao của nhà vua. Thực tế, phần lớn ruộng đất cho nông dân canh tác. Dân làng chia nhau ruộng đất công để cày cấy và nộp thuế cho vua. Các vua nhà Lý thường về các địa phương cày tịch điền
   - Nhà Lý cũng khuyến khích việc khai khẩn đất hoang, tiến hành đào kênh mương, khai ngòi, đồng thời cho đắp đê phòng ngập lụt; ban hành lệnh cấm giết trâu bò để bảo vệ sức kéo cho nông nghiệp
   - Nhiều năm mùa màng bội thu như năm 1016 (triều Lý Thái Tổ), năm 1030, 1044 (triều Lý Thái Tông), năm 1131 (triều Lý Thần Tông), năm 1139, 1140 (triều Lý Anh Tông)...

2. Thủ công nghiệp và thương nghiệp

   - Nghề chăn tằm ươm tơ, dệt lụa, làm đồ gốm, xây dựng đền đài, cung điện, nhà cửa rất phát triển
   - Nghề làm đồ trang sức, làm giấy, nghề in bản gỗ, nhuộm vải, rèn sắt đều được mở rộng. Có những công trình nổi tiếng như chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên, vạc Phổ Minh
   - Ở vùng hải đảo biên giới Lý - Tống, chính quyền hai bên cho lập nhiều khu chợ tập trung để nhân dân đến trao đổi
   - Thời đó, Vân Đồn là nơi buôn bán tấp nập, sầm uất, có vị trí tự nhiên rất thuận lợi cho thuyền bè qua lại và trú đỗ, lại nằm trên trục hàng hải từ Trung Quốc xuống các nước
 vùng Đông Nam Á

II. Sinh hoạt xã hội và văn hóa

1. Những thay đổi về mặt xã hội

    - Thời Lý, vua quan là bộ phận chính trong giai cấp thông trị. Hoàng tử, công chúa, quan lại được phong cấp đất hay dân thường có nhiều ruộng trở thành địa chủ
    - Nông dân là lực lượng sản xuất chủ yếu của xã hội. Đinh nam được chia ruộng theo tục lệ của làng xã và phải làm nghĩa vụ cho đất nước. Nông dân nghèo cày ruộng, nộp tô cho
 địa chủ, một số khác đi khai hoang lập nghiệp ở nơi khác
    - Có người làm nghề thủ công, buôn bán sống rải rác ở các làng, rèn công cụ, sản xuất các đồ dùng cần thiết và trao đổi cho nhau. Họ phải nộp thuế và làm nghĩa vụ với nhà vua
    - Nô tì phải phục vụ trong cung điện hoặc nhà quan.

2. Giáo dục và văn hóa

    - Năm 1070, Văn Miếu được xây dựng để thờ Khổng Tử, cũng là nơi dạy học cho con vua
    - Năm 1075, khoa thi đầu tiên được mở để tuyển chọn quan lại. Năm 1076, mở Quốc tử giám cho con em quý tộc đến học, sau đó mở rộng cho con em quan lại và những người giỏi trong nước vào học, tổ chức một số kì thi. Chế độ thi cử chưa có nề nếp, quy củ. Văn học chữ Hán bắt đầu phát triển
    - Hầu hết các vua nhà Lý đều sùng đạo Phật, sai dựng chùa tháp, tô tượng, đúc chuông...
    - Từ thời Lý, nhân dân ưa thích ca hát, nhảy múa. Mùa xuân khắp nơi đều mở hội
    - Kiến trúc và điêu khắc rất phát triển. Các công trình có quy mô tương đối lớn và mang tính độc đáo
    - Trình độ điêu khắc tinh vi, thanh thoát được thể hiện trên các tượng Phật, ở các hình rồng, các bệ đá hình hoa sen. Phong cách nghệ thuật đa dạng, độc đáo và linh hoạt của 
 nhân dân ta thời Lý đã đánh dấu sự ra đời của một nền văn hóa riêng biệt của dân tộc ta - văn hóa Thăng Long.