Bài 14: Phong trào dân chủ 1936 - 1939 - Lịch sử lớp 12

I. Tình hình thế giới và trong nước

1. Tình hình thế giới

   - Từ những năm 30 của thế kỉ XX, các thế lực phát xít cầm quyền ở Đức, Italia, Nhật ráo riết chạy đua vũ trang, chuẩn bị chiến tranh thế giới
   - Tháng 7 - 1935, Quốc tế Cộng sản tiến hành Đại hội lần thứ VII tại Mátxcơva. Đại hội đã quyết nghị: xác định lẻ thù là chủ nghĩa phát xít và nhiệm vụ trước mắt của giai cấp công nhân là chống chủ nghĩa phát xít, mục tiêu đấu tranh là giành dân chủ, bảo vệ hòa bình, thành lập mặt trận nhân dân rộng rãi
   - Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Đông Dương do Lê Hồng Phong dẫn đầu tham dự Đại Hội
   - Tháng 6 - 1936, Chính phủ Mặt trận Nhân dân lên cầm quyền ở Pháp

2. Tình hình trong nước

   - Với Đông Dương, Chính phủ Pháp cử phái viên sang diều tra tình hình, cử Toàn quyền mới, sửa đổi đôi chút luật bầu của vào Viện Dân biểu...
   - Ở Việt Nam, các đảng phái chính trị tân dụng cơ hội đẩy mạnh hoạt động, tranh ginhaf ảnh hưởng trong quần chúng. Chí có Đảng Cộng sản Đông Dương là đảng mạnh nhất, có tổ chức chặt chẽ,chủ trương rõ ràng
   - Sau khủng hoảng kinh tế thế giới, Pháp ở Đông Dương tập trung khai thác thuộc địa để bù đắp sự thiếu hụt cho kinh tế "chính quốc"
   + Nông nghiệp: chính quyền thực dân tạo điều kiện cho tư bản Pháp chiếm đoạt ruộng đất của nông dân. Phần lớn đất nông nghiệp độc canh trồng lúa. Tư bản Pháp chủ yếu trồng cao su, sau là cà phê, chè...
   + Công nghiệp: nghành khai mỏ được đẩy mạnh, sản lượng các nghành dệt, sản xuất xi măng, chế cất rượu tăng
   + Thương nghiệp: chính quyền thực dân độc quyền bán thuốc phiện, rượu, muối thu lợi nhuận cao; hàng xuất khẩu chủ yếu là khoáng sản, nông sản
   + Năm 1936 - 1939 là giai đoạn phục hồi và phát triển của kinh tế Việt Nam tuy còn lạc hậu và phụ thuộc vào Pháp
   - Đời sống các tầng lớp nhân dân vẫn gặp khó khăn do chính sách tăng thuế của chính quyền thuộc địa
   + Số công nhân thất nghiệp còn nhiều
   + Nông dân không đủ ruộng cafuy,chịu mức địa tô cao và những thủ đoạn bóc lột
   + Tư sản dân tộc ít vốn, lập công ty nhỏ, chịu thuế cao và bị tư bản Pháp chèn ép
   + Nhiều người trong giới tiểu tư sản trí thức thất nghiệp
   - Vì thế họ hăng hái tham gia phong trào đấu tranh đòi tự do, cơm áo dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương.

II. Phong trào dân chủ 1936 - 1939

1. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 7 - 1936

   - Tháng 7 - 1936, Hội nghị Ban Chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương họp tại Thượng Hải. Hội nghị xác định:
   + Nhiệm vụ chiến lược của cách mạng tư sản dân quyền Đông Dương là chống đế quốc và chống phong kiến 
   + Nhiệm vụ trực tiếp, trước mắt là đấu tranh chống chế độ phản thuộc địa, chống phát xít, chống chiến tranh, đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo và hòa bình
   + Phương pháp đấu tranh là kết hợp công khai và bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp
   - Hội nghị chủ trương thành lập Mặt trận thống nhất nhân dân phản đế Đông Dương.
   - Phong trào quần chúng lan rộng trong cả nước.
   - Sau Hội nghị, Hà Huy Tập được cử làm tổng Bí thư Đảng Cộng sản Đông Dương
   - Hội nghị các năm 1937, 1938 bổ sung, phát triển nội dung cơ bản của Nghị quyết Hội nghị Trung ương tháng 7 - 1936.
   - Tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương tháng 3 - 1938,Mặt trận Thống nhất Nhân dân phản đế Đông Dương đổi tên thành Mặt trận Dân chủ Đông Dương.

2. Những phong trào đấu tranh tiêu biểu

a) Đấu tranh đòi các quyền tự do, dân sinh, dân chủ

   - Từ giữa 1936, Đảng chủ trương vận động và tổ chức nhân dân họp bàn về các yêu cầu tự do, dân chủ để thảo ra các bản "dân nguyện" gửi tới phái đoàn, tiến tới triệu tập Đông Dương đại hội (8 - 1936)
   - Các ủy ban hành đọng được thành lập khắp nơi trong nước
   - Giữa tháng 9 - 1936, chính quyền thực dân ra lệnh giải tán các ủy ban hành động, cấm các cuộc hội họp của nhân dân
   - Dù phái đoàn của Quốc hội Pháp không sang, phong trào Đông Dương đại hội bị cấm, song đông đảo quần chúng lao động đã thức tỉnh, Đảng tích lũy được một số kinh nghiệm lãnh đạo đấu tranh công khai, hợp pháp. Chính quyền thực dân đã phải giải quyết một số yêu sách của nhân dân
   - Đến 1937, phái viên của Chính phủ Pháp G. Gôđa sang điều tra tình hình Đông Dương và Brêviê nhậm chức toàn quyền Đông Dương.
   - Đảng tổ chức quần chúng mít tinh "đón rước", thực chất là biểu dương lực lượng
   - Lần đầu tiên trong ngày Quốc Tế Lao Động, các cuộc mít tinh được tổ chức công khai ở Hà Nội và các nới khác

b) Đấu tranh nghị trường

   - Trong cuộc bầu cử vào Viện Dân biểu Trung Kì, Viện Dân biểu Bắc Kì, Hội đồng kinh tế lí tài Đông Dương và Hội đồng Quản hạt Nam Kì, Đảng vận động để đưa người của Mặt trận Dân chủ Đông Dương ra ứng cử và sử dụng báo chí để tuyển truyền, vận động cử tri bỏ phiếu
   - Đảng chủ trương tham gia đấu tranh nhằm mục đích mở rộng lực lượng của Mặt trận Dân chủ, vạch trần chính sách phản động của bọn thực dân và tay sai, bênh vực quyền lợi của nhân dân lao động

c) Đấu tranh trên lĩnh vực báo chí

   - Đảng xuất bản nhiều tòe báo công khai ở các thành phố lứn trong nước: Tiên phong, Dân chúng, Lao động...
   - Nhiều sách chính trị - lí luận, tác phẩm văn học hiện thực phê phán, thơ cách mạng đã được xuất bản
   - Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực báo chí của Đảng thu được kết quả to lớn, trước hết về văn hóa - tư tưởng.

3. Ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của phong trào dân chủ 1936 - 1939

   - Ý nghĩa lịch sử:
   + Là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chức dưới sự lãnh đọa của Đảng Cộng sản  Đông Dương
   + Buộc chính quyền thực dân phải nhượng bộ một số yêu sách cụ thể trước mắt về dân sinh, dân chủ
   + Quần chúng được giác ngộ về chính trị, tham gia vào mặt trận dân tộc thống nhất, trở thành lực lượng chính trị hùng hậu của cách mạng
   + Đội ngũ cán bộ, đảng viên được rèn luyện và ngày càng trưởng thành
   + Như một cuộc tập dượt, chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám
   - Bài học kinh nghiệm: 
   + Tích lũy dược nhiều bài học kinh nghiệm trong việc xây dựng mặt trận dân tộc thống nhất, kinh nghiêm tổ chức, lãnh đạoq uần chúng đấu tranh công khai, hợp pháp
   + Thấy được những hạn chế của mình trong công tác mặt trận, vấn đề dân tộc.