Bài 21: Đặc điểm nền nông nghiệp nước ta - Địa lí lớp 12

1. Nền nông nghiệp nhiệt đới

a. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên cho phép nước ta phát triển một nền nông nghiệp nhiệt đới

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, phân hóa theo chiều Bắc – Nam và theo chiều cao của địa hình ảnh hưởng rất căn bản đến cơ cấu mùa vụ và cơ cấu sản phẩm nông nghiệp.

- Sự phân hóa của các điều kiện địa hình và đất trồng cho phép và đồng thời đòi hỏi áp dụng các hệ thống canh tác khác nhau giữa các vùng.

   + Ở trung du và miền núi, thế mạnh là các cây lâu năm và chăn nuôi gia súc lớn.

   + Ở đồng bằng, thế mạnh là các cây trồng ngắn ngày, thâm canh, tăng vụ và nuôi trồng thuỷ sản.

- Tính chất nhiệt đới gió mùa của thiên nhiên nước ta làm cho việc phòng chống thiên tai, sâu bệnh hại cây trồng, dịch bệnh đối với vật nuôi luôn luôn là nhiệm vụ quan trọng.

b. Nước ta đang khai thác ngày càng có hiệu quả đặc điểm của nền nông nghiệp nhiệt đới

- Các tập đoàn cây, con được phân bố phù hợp với các vùng sinh thái nông nghiệp.

- Cơ cấu mùa vụ có những thay đổi quan trọng.

- Tính mùa vụ được khai thác tốt hơn nhờ đẩy mạnh hoạt động vận tải, áp dụng rộng rãi công nghiệp chế biến và bảo quản nông sản.

- Đẩy mạnh sản xuất nông sản xuất khẩu (gạo, càphê, cao su, hoa quả, ...).

2. Phát triển nền nông nghiệp hiện đại sản xuất hàng hoá góp phần nâng cao hiệu quả của nông nghiệp nhiệt đới

a. Nông nghiệp cổ truyền

* Quy mô

– Quy mô nhỏ.

– Manh mún, phân tán.

* Phương thức canh tác

– Chủ yếu sử dụng sức người và động vật.

– Kĩ thuật thô sơ, lạc hậu.

– SX nhiều loại, phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng tại chỗ.

* Hiệu quả mang lại

– Năng suất lao động thấp.

– Năng suất cây trồng, vật nuôi kém.

– Hiệu quả thấp trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp.

* Tiêu thụ sản phẩm:

– Không quan tâm đến thị trường.

– Tự cấp, tự túc.

* Phân bố:

– Nhiều nơi trên cả nước.

– Tập trung ở các vùng còn gặp nhiều khó khăn.

b. Nông nghiệp hàng hóa

* Quy mô

– Quy mô tương đối lớn.

– Mức độ tập trung cao.

* Phương thức canh tác

– Tăng cường sử dụng các loại máy móc, vật tư nông nghiệp.

– Kĩ thuật tơng đối tiên tiến.

– Chuyên môn hóa thể hiện tương đối rõ.

* Hiệu quả mang lại

– Năng suất lao động cao.

– Năng suất cây trồng, vật nuôi cao.

– Hiệu quả cao, lợi nhuận nhiều trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp.

* Tiêu thụ sản phẩm:

– Gắn liền với thị trường tiêu thụ hàng hóa.

– Thị trường tác động lớn đến sản xuất.

* Phân bố:

– Nhiều nơi ở trên một số vùng.

– Tập trung ở các vùng có nhiều điều kiện thuận lợi.

Hiện nay đang có sự tồn tại song song nền nông nghiệp tự cấp tự túc, sản xuất theo lối cổ truyền và nền nông nghiệp hàng hóa, áp dụng tiến bộ kĩ thuật hiện đại. Có sự chuyển từ nông nghiệp tự cấp tự túc sang nông nghiệp hàng hóa.

3. Kinh tế nông thôn ở nước ta đang chuyển dịch rõ rệt

a. Hoạt động nông nghiệp là bộ phận chủ yếu của kinh tế nông thôn

- Khu vực kinh tế nông nghiệp bao gồm: nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, thủy sản.

- Các hoạt động phi nông nghiệp (công nghiệp và xây dựng, dịch vụ) ngày càng chiếm tỉ trọng lớn hơn trong kinh tế nông thôn.

b. Kinh tế nông thôn bao gồm nhiều thành phần kinh tế

- Các doanh nghiệp nông-lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Các hợp tác xã nông-lâm nghiệp và thủy sản.

- Kinh tế hộ gia đình.

- Kinh tế trang trại.

c. Cơ cấu kinh tế nông thôn đang từng bước chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa và đa dạng hóa

- Sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp thể hiện rõ nét ở sự đẩy mạnh chuyên môn hóa nông nghiệp, hình thành các vùng nông nghiệp chuyên môn, kết hợp nông nghiệp với công nghiệp chế biến, hướng mạnh ra xuất khẩu.

- Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn thể hiện ở:

   + Thay đổi tỉ trọng của các thành phần tạo nên cơ cấu.

   + Các sản phẩm chính trong nông – lâm – thuỷ sản và các sản phẩm phi nông nghiệp khác.